2024 10 Sápmi

In het Kerstdorp van Rovaniemi passeren wij de Poolcirkel, is toch even een fotootje waard.

Samen zijn wij nog nooit zo noordelijk geweest en willen graag meer weten over hoe de mensen in deze barre streken vroeger konden overleven. Wij gaan dan ook eerst op het fietsje naar het Arktikum Museum, dit is gevestigd in het Arctisch Science Centrum van de Universiteit van Sápmi (Lapland). In dit museum is te zien en te lezen dat de eerste bewoners in het noorden van het huidige Noorwegen, Zweden, Finland en Rusland hier al zijn gekomen aan het einde van de laatste ijstijd. Zo’n 10.000 jaar geleden leefde in het poolgebied een zeevolk, in onze geschiedenisboekjes is dat de tijd van de Mammoetjagers. Zij leefden van jacht op zeehonden en rendieren. In het hoge noorden werden veel gereedschappen van steen en botten gemaakt en dat is lange tijd zo gebleven. Ook hier komt weer de meeste informatie uit de begraafplaatsen. In de bronstijd hebben ze grote grafheuvels gebouwd. Door de Vikingen is er veel handel gedreven en ook boven de poolcirkel is aangetoond dat er al in de 13^e eeuw met de Mongolen handel werd gedreven. Dit is herleid aan de hand van de komst van indigo verf uit Azië en dat er als ruilmiddel een levendige handel in rendierhuiden ontstond. Zuur is het natuurlijk om te zien hoe stomme oorlogen en grenzen de Samische families hebben verscheurd en verjaagd en hoe zij hebben moeten strijden om erkend te worden. Een prachtige tentoonstelling, maar bij Marcel gingen de haren (voor wat daar nog van over is) wel een beetje rechtop staan door de zeer slechte bewegwijzering, daar valt nog veel aan te verbeteren.

Lekker relaxed op het fietsje terug en dan het Kerstdorp in. Tja, wat zullen wij daar van verhalen? Souvenirs en commercieel, we zullen later ontdekken dat de Samen weten wat toerisme is, overal Sami shops. Om de Kerstman te kunnen zien moet je in de winkel door een sluis en dan mag je voor €30,= met hem op de foto. Maar wel goed dàt je door de sluis moet want voor kinderen die geloven in de Kerstman is het wel apart dat hij tegelijkertijd in meerdere winkels te zien is! Maar ach, wij zijn ook gevallen voor een souvenir en natuurlijk is het leuk om wat kerstkaarten vanuit hier te versturen.

De volgende dag kies ik een route uit die op onze papieren kaart met een groen randje wordt aangemerkt als landschappelijk aantrekkelijk. De plotter wil deze route echter niet accepteren want er is geen weg. Nu zijn zowel de papieren kaart als het kaartpakket in de plotter helemaal up-to-date dus besluiten wij de plotter te negeren en volgens de papieren kaart onze weg te zoeken. Een prachtige route voert ons door het steeds meer Arctische landschap met om elke bocht rendieren en zowaar ook een wintersportgebied met skilift en veel zomeractiviteiten. Ook duidelijk dat we in het muggenland zijn want een aantal keer zien we mensen in hun tuin werken of uit het bos komen met een muggenhor om hun hoofd, een hoofddeksel vergelijkbaar met dat wat de imker draagt,.

Maar dan, na 166 km is het asfalt op en wordt het een grindweg, met de nodige kuilen maar toch wel een redelijke weg, soms rijden we wel 40 km/u maar dat duurt dan wel 57 km lang. Dit kost dus even meer tijd maar juist dan is het zo fijn dat je met een camper rijdt en dat er verder bijna niemand in de buurt is. We moeten wel constant in de rem omdat er telkens rendieren wandelen of gaan oversteken. Toch ook nog een andere camper gezien die deze route rijdt en zowaar één toeristenbus komen we tegen verder heel, heel weinig verkeer. We zetten de camper even aan de kant van de weg en koken een warme maaltijd doen een dutje en rijden weer lekker verder. Geen probleem dat het straks laat wordt omdat het hier boven de poolcirkel in deze tijd van het jaar toch niet donker wordt en je mag haast overal je camper neer zetten. Nog even een foto van het plaatsnaambord Pokka, want Marcel heeft een donsjas gekocht van het merk Pokka, hier is ooit een koude record van -51.5 ֯ C gemeten, maar of dat jasje daartegen bestand is?

Uiteindelijk overnachten we op een lelijke parkeerplaats in Inari, nood breekt wet want morgen willen we naar het museum hier voor de deur. En hé, ook hier midden in de bewoning kuiert een rendier langs ons raam. We bezoeken het Siida Sami museum, uitgeroepen tot Europees museum van 2024 volkomen verdiend, wat een goed gedocumenteerd museum is dit en wat een prachtige stukken bevat dit museum. Zelf ben ik helemaal weg van de kleding die er is tentoongesteld, wat een geweldig vakmanschap om dat te maken en die heerlijke hoeveelheid kleuren in de kleding waardoor je meteen kunt zien uit welke stam de Sami komt.

Wij dwalen weer lange tijd rond zowel binnen als in het buitenmuseum waar verschillende soorten diervallen door de Sami zijn opgebouwd om de veelvraat, vos, beer, eekhoorn en andere dieren te vangen. Tevens een mooi schuurtje om hun eigen vleesvoorraad veilig op te slaan.

Hierna rijden wij nog een klein stukje en vinden een mooi en volkomen rustig plekje aan een meertje. We merken steeds meer dat we in het land van de lange winters komen want her en der staan sneeuwscooters geparkeerd alsof ze morgen weer nodig zijn. Ook kruizen wij sneeuwscooterpaden en zien wij in de bossen en langs de weg de specifieke bewegwijzering, rode Andreaskruizen, voor de sneeuwscooters. Vooral daar waar riviertjes en bruggetjes zijn. Nu wij al het één en ander gelezen hebben over het leven van de Sami herkennen wij in het landschap hun activiteiten, zoals schuinstaande boomstammen voor een tijdelijke tent, de hekken om de rendieren samen te drijven, de grenzen tussen de gebieden van de ene Sami familie en de andere en hun vaste huizen met her en der sneeuwscooters en ook hier de onvermijdelijke sauna’s.

‘s Morgens vliegt Marcel nog even met zijn drone over ons plekje en dan gaan we weer pal naar het noorden richting Kirkenes, voor WOII was deze plaats de Finse havenstad Petsamo aan de Barentszzee maar nu behoort de stad tot Noorwegen. Het is een route echt door rendierland waar de bomen lager worden en de toendra meer en meer zichtbaar wordt. Helaas is de opwarming van de aarde hier goed zichtbaar in het landschap. Marcel is hier 54 jaar geleden met zijn vader zes weken wezen rondzwerven en herinnert zich veel minder bomen en meer open toendra en dat blijkt te kloppen want door de warmte zijn de bomen veel meer naar het noorden opgetrokken. Eerst zagen wij nog veel dennenbomen maar nu worden het steeds meer bergberken (beetje meer een struik dan een echte boom).

We rijden niet helemaal naar de Russische grens maar het blijkt dat je de enorme hoog opwaaiende stofwolken van de zware industrie (nikkelmijnen) in Rusland van hieruit kan zien. De Russen hebben in 1944 deze industrie van de Finnen “overgenomen”. Vlak voor de grens met Noorwegen tanken wij nog even en doen boodschappen bij een soort “outpost”. Echt een winkel waar alles te koop is van voedsel tot kleding en van allerlei gereedschap tot een buitenboordmotor, dan ben je echt in een buitengebied. Maar ook lekker vers gegrilde kippenbouten, die roken te lekker om te laten liggen. We passeren de grens en onze klokken moeten weer teruggezet worden naar de Midden Europese tijd. We rijden richting de Noordelijke fjorden en zien sneeuw op de lage bergen komen, de rendieren staan nu aan de vloedlijn te grazen en we spotten vlak naast de auto een arend, natuurlijk te laat voor een foto. We overnachten met een prachtig uitzicht op de Tanafjord die uitmondt in de Barentszzee. We zien de hele tijd wandelaars achter ons terugkomen van een wandelpad dus de volgende ochtend vroeg de wandelschoenen aangetrokken en hebben wij de route naar het uitzichtpunt genomen, aangegeven met her en der op een steen een klodder blauwe verf in drie verschillende tinten, de verf was zeker op of ze hadden nog een restje staan. Het heet een wandelroute te zijn maar het is meer een geitenpad met regelmatig een flinke klauterpartij maar het loont de moeite, wat een ontzettend mooi uitzicht. Zeer tevreden komen wij na een paar uur terug bij de camper, nemen een welverdiende espresso (nee hoor, wij zijn niet verslaafd aan onze Illy) en rijden verder richting het westen in dit prachtige ongerepte verlaten landschap.

Wat zijn wij blij dat wij van de alternatieve routes houden het is hier zo mooi en nog heel rustig. De enkele vrachtwagen die er rijdt laten wij even passeren, hij moet zijn brood verdienen en wij mogen hier genieten en af en toe stilstaan voor een foto. Watervallen, sneeuw op 180 meter hoogte, fjorden, een kaal gebergte en toendravlaktes. Hier doorheen rijdend komen wij bij de Porsangerfjord waar wij een heerlijk plekje op een grindstrand vinden. Het is zulk heerlijk weer dat we nog lang kunnen buiten zitten, wel uit de wind want die is fris maar het zonnetje is heerlijk warm.

De volgende ochtend gaan wij vroeg op pad want vandaag willen wij naar de Noordkaap. Er blijken echter meer reizigers met dezelfde planning te zijn, want nu komen wij op de route naar het noorden die de meesten nemen en is het een en al camper en caravan dat je ziet en respect voor enorme aantallen fietsers die hier rijden. De route is weer prachtig, rotsen, watervallen, rendieren en tijdens onze koffiestop een visarend die laag over onze camper vliegt om vervolgens boven op een rotspunt op zijn nest neer te strijken. Het eiland van de Noordkaap is tegenwoordig met een tunnel verbonden met het vaste land. Marcel herinnert zich dat zij in 1970 met een veerboot over zee moesten en over heel veel slechtere en smallere wegen hebben gereden. Het landschap wordt steeds desolater en we klimmen en dalen, nog meer respect voor de fietsers.

En dan zijn wij er, 71˚ 17.1026’ N,  25 ֯ 78.3662’ E een ander record te opzichte van ons zuidelijke record van vorig jaar 28˚ 96.2640’ N,  10 ֯ 61.3470’W. Nu eerst nog een file voor het parkeerticket en dan een plekje zoeken. De buitenranden staan allemaal al vol met campers, dan maar op de tweede rij. Wat een mazzel dat we vroeg zijn want er vertrekt al snel een camper uit de eerste rij dus even opschuiven en nu hebben wij een plekje met vrij uitzicht. Nu eerst maar een rondje lopen hier, ja we zijn er, gek idee je loopt in je zomerkleding met een windjak leunend tegen de harde wind op het Noordelijkste stukje vasteland van Europa. Niet alleen, maar samen met honderden anderen die met busladingen vol hier worden afgezet. We schieten heel wat foto’s maar hopen op die middernachtszon foto.

Alleen het gaat steeds harder waaien en de lucht betrekt. We brengen de avond door als een soort oudejaarsavond, wachten op het twaalf uur moment. Ondertussen lezen wij in onze reisboeken om uit te zoeken waar wij op reis naar het zuiden allemaal langs willen. Even voor twaalf uur komt iedereen weer uit zijn camper en….. laat het zonnetje zich ook nog een beetje zien tussen de wolken. Nu is het gekke dat het donker lijkt als je naar de zon kijkt omdat je eigenlijk je ogen een beetje moet knijpen om er tegenin te kunnen kijken maar als je je omdraait en met de zon meekijkt is het gewoon net of het midden op de dag is en kunnen wij in de camper gewoon zitten lezen zonder licht aan. Midden in de nacht!

De volgende ochtend is de harde wind gaan liggen en is het stralend zonnig maar volgens de weersverwachting gaat daar snel verandering in komen dus wij vertrekken vroeg. En dat is dubbel lekker want dan is het ook nog rustig op de weg en kunnen wij lekker om ons heen kijken. Wat een schitterend landschap je zou nog meer kunnen genieten hier maar er is regen, onweer en stormachtige wind voorspelt dus wij trekken richting het zuiden naar Alta. Omdat wij vroeg zijn vertrokken kunnen wij hier vanmiddag nog het Alta museum bezoeken. Wij begonnen al ontwenningsverschijnselen te krijgen nadat we al een paar dagen geen museum hebben bezocht.

Het World Heritage Rock Art Centre is een museum over de petrogliefen die de prehistorische mens hier in deze streek heeft gemaakt. Er zijn in deze streek rond de Altafjord zo’n 6000 in rotsen gekerfde tekeningen ontdekt tussen 7000 tot 2000 jaar oud. De tentoonstelling binnen geeft een goede uitleg over de verschillende afbeeldingen die gevonden zijn. In het buitenmuseum leidt een wandeltocht langs twee vindlocaties van rotstekeningen. Thema’s van de tekeningen zijn: de beer en het spoor naar zijn hol – op rendieren jagen en collectieve rendierjacht – vruchtbaarheid van mens en dier – elanden – boten – vissen en visvangst. Maar ook het spirituele leven met een sjamaan en de verbinding tussen de drie werelden: in de lucht, onder water en op de grens van lucht en water. Deze tekeningen zijn allemaal gemaakt op de strandzone. De oudste tekeningen liggen nu hoger en de jongste tekeningen zijn gemaakt op de lager gelegen rotsen dichter bij het zeewater. Dit komt doordat Noorwegen stijgt. In heel de wereld stijgt door opwarming het zeewater maar in Noorwegen stijgt het land. Dat komt omdat na de laatste ijstijd, dus na het smelten van de enorm dikke en zware ijsmassa, de druk op het land minder is geworden en de landmassa weer enigszins kan uitzetten naar haar oorspronkelijke vorm. Als je op weg bent naar de Noordkaap is dit museum echt een aanrader, het ligt pal aan de route.

Wij overnachten op een plekje in het bos aan de Altarivier. Een andere kleine bezienswaardigheid hier in Alta laat ik schieten maar gebruik ik wel voor het maken van een Weetje op mijn tabblad Wie, wat, waar, weetjes. Maar daar heb ik nu nog even geen tijd voor dat komt later wel een keer.