Vroeg op, half 8 briefing en vertrek, we gaan naar Marrakech en om een plekje in het centrum te hebben moeten wij op tijd zijn. Het is een grote weg waar je wel aardig kan doorrijden maar let op veel politiecontrole met hun geliefde laser gun! En wel hoor op een weg waar je 100 km mag komt een bord 60 km terwijl je nog aan het afremmen bent meteen een bord van 40 km en dan gelijk een bord van 20 km en het bord politiecontrole en tja, een medereiziger was niet voldoende op zijn rem gaan staan en was er door de politie uitgepikt en kreeg een snelheidsbekeuring. Het was waarschijnlijk onze mazzel dat de politie (drie man sterk) druk met hem bezig was en wij door mochten. De boete was niet hoog voor onze begrippen maar toch zonde geld 150 Dirham ongeveer € 14,50. Wij hebben onze eigen espresso apparaat mee maar in dit deel van Marokko kennen zij ook coffee to go. Er staan namelijk her en der autootjes langs de weg met een zonnepaneel en in de achterbak een koffiemachine. Een luxe coffee to go had er zelfs een parasol met een tuinstoeltje bij staan. Daarnaast blijven de verschillende vervoersmethoden ons nog steeds verbazen: twee schapen in je fietstas!

Dan kom je aan in Marrakech, in een chaotische stad waar geen verkeersregels lijken te gelden. Onze overnachtingsplek is op een parkeerplaats pal naast de Koutoubia moskee vlak achter het Jemaa el-Fna plein, hartje centrum maar doordat het achter de begraafplaats ligt toch redelijk rustig.

Marokko kent 4 koningssteden, steden die hoofdstad zijn of zijn geweest onder de verschillende dynastieën. De oudste is Fes gesticht door Idriss I tussen 789 en 808 en deze stad is meerdere malen hoofdstad geweest onder verschillende dynastieën. Dan hebben we Marrakech, in 1062 gesticht door de Almoraviden uit de Sahara. In de 13^e eeuw woonden er al zo’n 200.000 mensen dus voor die tijd een wereldstad. Er werden ambachtslieden uit Andalusië gehaald om hier onder meer een paleis te bouwen. In 1147 hebben de Almohaden de stad overgenomen en zij lieten de Koutoubia moskee bouwen, de grootste van Marokko waar wij nu naast staan. De minaret van deze moskee bepaalt de skyline van Marrakech, door een oude wet die nu nog steeds geldt mag er niet hoger dan 70 meter (de hoogte van de minaret) gebouwd worden. Helaas mogen wij als niet-moslim niet naar binnen maar door de grote openstaande deuren kunnen wij even gluren en zien een gigantisch groot gebouw met de typisch Moorse bogen, de zogenoemde hoefijzervorm die wij ook in Andalusië tegenkwamen. Als iedereen op de parkeerplaats aanwezig is gaan wij onder leiding van Marita en Walter een kennismakingsrondje doen dat wij smullend eindigen in een heerlijke patisserie met koffie.

Daarna dwalen wij zelf door de Medina en de verschillende Soeks (markten ingedeeld naar hun specifieke verkoopwaar) en wandelen richting het paleis Bahia. Een zeer fraai paleis waar wij heerlijk ronddwalen, daarna weer terug door allerlei smalle straatjes met vele verkopers die jou hun waren aanprijzen. Wij zwerven nog een tijdje over het Jemaa el-Fna plein, al eeuwenlang het centrum van Marrakech, vroeger het plein van de executies maar nu kijk je er je ogen uit: slangenbezweerders, aangeklede aapjes, allerhande verkoopwaar je kan het zo gek niet bedenken en kokend druk. ’s Avonds moet het nog erger zijn dus eerst even de beentjes omhoog bij de camper en in de schemer maar weer terugkomen.

Wij ervaren al dat het drukker wordt de parkeerplaats loopt vol en als wij richting het plein lopen is het een ware heksenketel om een drukke weg over te steken. Politie die druk aan het fluiten is alleen is er niemand die zich daar iets van aantrekt, God zegene de greep en wij storten ons erin. Ogen te kort, overal gebeurt wat, dan paniek aan de rechterkant er ligt een paard onder een koets, met z’n allen tillen ze de koets op en wordt het paard bevrijd. Wij lopen het plein op waar van alles is te zien, tarotkaarten lezen, handen met henna beschilderen, vlees grillen, vliegende lichtjes, fruit-juice makers, steltlopers, muzikanten. Bijzonder zijn de verhalenvertellers, wij verstaan het natuurlijk niet maar zij trekken enorm veel publiek en er ontstaan zo hele theatertjes op het plein. Je bent werkelijk in een andere wereld, dit is Afrika! De nacht is erg warm en tot laat dreunt het lawaai en stinken de uitlaatgassen, maar goed je zit dan ook in het centrum.

De volgende ochtend hebben wij samen met een paar andere camperaars een fietstour geboekt bij BajaBikes, wij gaan op onze eigen elektrische vouwfietsjes. De tour wordt hier verzorgd door Pikala bikes, een bedrijf gesticht door een Nederlandse vrouw met een mooie filosofie om de 30% werkeloosheid onder de Marokkaanse jongeren te bestrijden en ze een kans te bieden aan werk te komen door hen opleidingen en werkervaringen te bieden. De jongens en meiden bij Pikala zijn allemaal weg van onze Lacros fietsen en tijdens de tour hebben wij ook veel bekijks. Wat een tour! Een aanrader! Wij rijden kriskras door de medina en stoppen op bijzondere plekken. Een buurtoven waar de jongsten van een gezin het brood brengen dat moeder heeft gekneed en waar de buurtbakker het voor ze bakt. Tevens is hij de vraagbaak voor allerlei problemen en omdat iedereen bij hem een praatje maakt fungeert hij ook als koppelaar. Even verder stoppen wij bij een Mausoleum van één van de zeven heiligen van Marrakech, waar de blinden hopen op genezing en tegelijkertijd op wat liefdadigheid. Verder fietsend komen wij langs allerlei werkplaatsen die hier niet groter zijn dan een kleine garagebox, soms nog kleiner waar je dan drie man hout ziet bewerken of staal smeden, wij stoppen bij de mozaïekmakers die bezig zijn een fontein te maken naar een bestaand model. Alle onderdeeltjes van het mozaïek worden uit reeds gebakken en geglazuurde tegeltjes getikt een zeer arbeidsintensief karweitje waarbij toch ook wel veel onbruikbaar restmateriaal overblijft.

Nadat wij onze fietsgidsen al op koffie hadden getrakteerd trakteren zij ons lachend op mojito’s maar wel zonder alcohol! Op het dakterras van het theehuis kijken wij op de Hamman en vragen hoe het één en ander daar toegaat, dan blijkt dat de jongen echt heel verlegen wordt als wij vragen stellen over de meisjesafdeling. Als wij ook nog eens vertellen dat het in Nederland gemengd en volledig naakt is weet hij echt niet meer hoe hij moet kijken, maar lacht het snel weg. Het zijn leuke jongens met veel humor en beiden studeren zij Engels, de één wil het onderwijs in en de ander wil in de toerisme sector werken. Zij geven ons een mooi inkijkje in het Marokkaanse leven. Waarom afdingen zo’n leuk spel is? Je leert de ander en zijn product goed kennen maar als het over een moeilijk product gaat laten ze graag hun moeder afdingen want die is daar beter in. Ook hebben zij moeite met de invloed van de Fransen die alles overnemen en de banen inpikken juist daarom willen zij geen Frans maar Engels leren. Wij fietsen ook nog even door de dure buitenwijken en inderdaad daar zijn veel Franse concerns. Eén van de jongens vraagt of wij met een busje reizen, als ik hem vertel dat wij een grote witte camper hebben kan hij zijn geluk niet op, dat is zijn droom ook om met zo een ding te gaan rondtrekken en hij raadt mij aan om vooral veel te blijven reizen en ervaringen in vreemde landen op te doen. Nadat de jongens nog even een rondje op onze fiets hebben gereden nemen wij afscheid en bedanken hen voor de bijzonder leuke tocht.

Met ons groepje van zes gaan wij naar een restaurant voor een heerlijke lunch in de binnentuin van Le Jardin. Hier genieten wij van een prima maaltijd, de prijzen zijn hier natuurlijk al iets hoger dan in het zuiden maar het voelt nog steeds als bijna gratis. Wij hebben de smaak te pakken en fietsen daarna nog wat rond.

De volgende dag bezoeken wij de Saadi tomben, deze dateren uit de Saadi dynastie (1554 – 1659). Er liggen vele generaties Koningen begraven en het complex wordt door kunsthistorici gezien als het hoogtepunt van Marokkaanse architectuur.

In de middag vertrekken wij naar camping Ourika (sitecode: 19999) waar wij eerder hebben gestaan het is namelijk weer zo’n 39˚C dus verkiezen wij het verkoelende zwembad boven de parkeerplaats in de benauwde stad. Maar dan blijkt dat wij onze camperdeur niet meer kunnen openen en staat Marcel in die bloedhitte te sleutelen, alle mannen komen met raad en onderdeeltjes helpen en na heel veel gezucht en zweet afvegen is het professorisch gemaakt en kunnen wij met een touwtje de deur weer van binnenuit openen en kan Marcel ook even plonsen. De nacht blijft ook nog erg warm om 22:00 uur is het in de camper met alle ramen en luiken open nog 40˚C.

De dag daarop is het rustig aan vertrekken, op naar de prachtige natuur van de Midden-Atlas. We komen duidelijk meer in de bewoonde wereld, daar waar tot nog toe alles met de hand werd gedaan verschijnen hier tractoren in het landbouwbeeld. We overnachten op camping Zebra (sitecode: 19388) waar we een duik in het zwembad kunnen nemen, daarna met een groepje eten op het terras van de camping. De volgende ochtend wandelen wij naar de cascades d’Ouzoud, watervallen die van een steile rots zo’n 110 meter naar beneden kletteren, het is de grootste waterval van Marokko en één van de mooiste van Noord-Afrika. Bij de waterval zijn verschillende routes te lopen en wij splitsen ons.

Bovenaan de waterval komen wij onze eerste Berberapen tegen, van de wereldwijd 6.000 Berberapen leven er nog zo’n 4.000 à 5.000 in Marokko. Deze apen leven in grote groepen met name in de Midden-Atlas.

Terug bij de camper weer lekker gezwommen en daarna een afscheidsborrel bij de camper van onze gezellige Vlaamse medereizigers, zij moeten vanwege een slepende voetblessure nu toch afhaken en vertrekken eerder naar huis. Heel erg jammer als er iemand in de groep moet afhaken, we zien elkaar op de reünie! Diezelfde avond nog maar eens terug naar het dorp voor een maaltijd op het terras. Je wordt haast verlegen van de gastvrijheid en de voor ons absurd lage prijzen.

Na een weldadige nacht vertrekken wij vroeg in de ochtend want we hebben een lange reisdag, het is slechts 350 km maar daar doe je op de wegen hier wel zo’n 7 uur over en dan wil je ook nog stoppen voor koffie of lunch. Wij rijden dus weer om en om en genieten van de natuur van de Midden-Atlas, prachtige hoogvlaktes met zicht op de sneeuwtoppen van de Hoge Atlas en mooi zicht op de Jbel Ayachi van 3.757 meter hoog. Meer en meer grote landbouwgebieden waar wij ook de eerste combines de oogst zien binnenhalen, daar waar in een volgend dal nog alles met de hand gebeurt tot aan het dorsen op het land aan toe.

Geleidelijk wordt het landschap groener en groener en de bomen hoger ook staat er soms wat water in riviertjes, alhoewel de oevers van de meren erg hoog liggen. Wij eindigen de dag bij een bergmeer waar een frisse wind staat en de temperatuur flink is gedaald dus buiten zitten is niet echt aangenaam, voor het eerst weer een koude nacht met 8˚C op 2.000 m hoogte.

De volgende morgen blijken er een aantal van dezelfde waterval wandelgroep niet lekker te zijn, die hebben met hun verse jus d`orange waarschijnlijk het verkeerde terras getroffen en zijn nu aan de buikloop, Marcel hoort daar ook bij. Dus Yvonne rijdt door een werkelijk heel mooi landschap met uitgestrekte hoogvlaktes sommigen vergelijken het zelfs met Tibet. Daarna wordt het weer bosrijker en rijden wij in echte bossen met veel cederbomen en zien wij weer groepjes Berberapen, weliswaar vlak bij een parkeerplaats dus ik denk dat deze groepjes al goed in de gaten hebben dat de mens met zijn afval een mooie voedselbron is.

Dan rijden wij een gebied binnen dat het Zwitserland van Marokko wordt genoemd er zouden zelfs een paar kleine skiliften zijn. Het dorp Ifrane is tijdens het Protectoraat door de Fransen gesticht en is eigenlijk misplaatst in deze omgeving, een Europees dorp in Marokko. Wel heeft de koning er ook zijn zomerverblijf, is er een golfbaan en een vliegveld dus alles wordt er redelijk goed onderhouden maar witte huizen met schuine daken met Europese dakpannen en hotel Chamonix kunnen ons niet bekoren dus wij rijden snel verder.

Aangekomen in Fes (de oudste koningsstad van Marokko) geven Walter en Marita weer even een korte rondleiding door de medina. Wij brengen met onze neus dichtgeknepen een bezoek aan de leerlooierij waar het leer nog op middeleeuwse wijze wordt gelooid. Deze leerlooierswijk, de Chouara, biedt aan zo’n 50 families werk.

Ook stappen wij nog even de Bou Inania Medersa (Koranschool met inwonende studenten) binnen waarvan wij eigenlijk alleen de binnentuin kunnen bekijken maar met alweer zoveel houtsnijwerk en mozaïekwerk en de mooie groene dakpannen (groen is de kleur van de Islam). De Medersa is gesticht tussen 1350 en 1355 en heeft veel grote denkers voortgebracht. De minaret van de moskee steekt er nog net bovenuit, één van de mooiste van Fes. Na nog even een terrasje gepakt te hebben vinden wij het genoeg voor vandaag en gaan op weg naar camping Le Diamant Vert (sitecode: 19027), morgen weer een dag om Fes te bezoeken.

Vandaag met z’n tweeën op pad, weer Fes in maar nu eerst de andere kant op de Fes El-Jedid wijk in richting de Mellah (Joodse wijk). Aan onze rechterkant ligt het Dar el-Makhzen paleis ooit het hoofdverblijf van de Sultan en nu wordt het nog gebruikt door de koning als hij in Fes is en er worden Arabische topconferenties gehouden. Ik fotografeer een mooie toegangspoort en krijg meteen de bewaking op mijn dak want hier mag je blijkbaar geen foto maken en hij blijft staan toekijken net zolang totdat ik mijn foto heb gewist. Nu dan zal de hoofdpoort die in onze gids staat zeker niet gefotografeerd mogen worden, wij lopen er toch maar even heen. Een prachtige rijkversierde toegangspoort met oprijlaan en wat schetst onze verbazing, deze poort mogen wij wèl fotograferen. Wij lopen verder naar de Mellah, men denkt dat deze wijk ooit de eerste Joodse enclave in Marokko is geweest, nu wonen er niet veel Joden meer. In de tijd van de Spaanse inquisitie werden de Moren uit Spanje verdreven, ook de Joden vluchten en vonden in Fes een nieuwe vestigingsplek. Net als de moslims woonden Joden met hetzelfde ambacht bij elkaar, de absolute grenzen voor deze wijk werden in de 18^e eeuw bepaald en daardoor is deze wijk anders dan de andere wijken. Door gebrek aan ruimte is er niet alleen dicht op elkaar maar ook boven op elkaar gebouwd. Aan de rand van de wijk ligt de begraafplaats die door uitbreidingsdrang van het paleis in de 18^e eeuw opgebroken moest worden om naar buiten verplaatst te worden. Ingeklemd tussen de huizen ligt de 17^e-eeuwse Danan synagoge met boven een vrouwenafdeling en via de keldertrap kom je bij een waterbron voor de mikve (rituele reiniging). Vanaf het dakterras heb je uitzicht op de hele omgeving. Daar zie je hoe dicht de oude wijk op elkaar gebouwd is. Als wij door de achterafstraatjes lopen komen wij in straatjes zonder toeristenwinkeltjes, daar waar de gewone mens zijn boodschappen doet en de kinderen op straat spelen en ons schuchter aanspreken in Frans of Engels en dan giechelen als wij reageren. Na de lunch op een terrasje gaan wij nog even de medina in voor onze laatste souvenirs en dan terug naar de camping, douchen en beentjes omhoog. Fes is een vriendelijke stad en wij kunnen er zeker nog meer ontdekken maar voor deze keer genoeg indrukken.

Dan zijn er nóg twee koningssteden, Rabat, de huidige hoofdstad daar gaan wij niet heen, vandaag rijden wij langs de 4^e koningsstad, Meknes maar deze minder bijzondere stad bezichtigen wij ook niet want ons doel is de heilige stad Moulay Idriss. Moulay Idriss is de grondlegger van de dynastie van de Idrissieden (786-920) en min of meer de stichter van Marokko, zijn mausoleum is een heilige plek voor de Marokkaanse islamieten. De stad was tot 1912 gesloten voor niet-moslims en tot 2005 mochten zij er zelfs niet overnachten. Mooi, toeristisch nog ongerept, wij lopen door smalle stegen heel wat trappen op voor een prachtig uitzicht over de stad en op het Mausoleum van Moulay Idriss dat wij als niet-moslim helaas niet mogen betreden. Wij werpen ook nog even een blik op de enige ronde minaret van Marokko waar alle minaretten immers vierkant zijn. Tja, en dan staat deze streek bekend om goede olijfolie dus hebben wij allemaal lege flessen in onze tas en weten Walter en Marita een bijzonder zaakje waar wij pure extra vierge olijfolie kunnen kopen. Walter weet een nog beter adresje, lekkere nougat 50 dirham (€4,55) voor een kilo! Dan willen wij even een terrasje pakken en begint het eeuwige geroep van de proppers, “Kom op mijn terras!” en drie van hen gaan bijna op de vuist met elkaar om ons maar binnen te harken. Dat opdringerige is soms best vervelend en wij kiezen er dan ook voor om door te lopen naar een ander terras. Dit is typisch een gevalletje van twee honden vechten om een been en de derde loopt er mee heen.

Na een lekkere lunch van gegrilde kip rijden wij samen met nog twee andere campers naar de archeologische opgraving van Volubilis, een Romeinse nederzetting uit de 3^e eeuw, voorheen de hoofdstad van Mauretania dat in 45 n. C. door de Romeinen werd geannexeerd. Wij hebben er heerlijk rondgelopen, wat vooral opviel waren de vele nog bewaard gebleven mozaïekvloeren. Na het vertrek van de Romeinen woonden er Christenen, Joden en Grieken en raakte het enigszins in verval, onder Idriss I werd de stad Islamitisch maar nadat Fes in de 11^e eeuw als hoofdstad werd gekozen werd Volubilis verlaten.

Volgezogen met historische indrukken rijden wij naar camping Zerhoun Belle Vue (sitecode: 18939) en genieten van het avondzonnetje.