Wij rijden langs de zuidkant van het Atlasgebergte door de Vallée du Dades, het is lekker warm, boven de 30 graden en in de verte zien we de eeuwige sneeuw op de hoge toppen van het Atlasgebergte liggen. De Dades rivier ontstaat in de hoge Atlas en stroomt zo’n 350 km naar het zuiden om dan in de Draa uit te monden. Deze rivier stroomt door een gebied wat miljoenen jaren geleden zee was waar allerlei sediment is neergevallen zoals vele soorten koralen. Door een aardbeweging is hier het Atlasgebergte ontstaan, waarna de rivier veel sediment heeft weggespoeld en bijzondere rotspartijen zijn ontstaan in prachtige kleuren. Wij rijden richting de Gorges du Dades om te overnachten op camping Majorel alwaar we ’s middags nog een leuke wandeling maken langs de rivier en de kleine akkers waarop de mensen hun graan e.d. verbouwen ook komen we langs de vreemd gevormde, zogenoemde apenvinger rotsen. Veel water staat er nu ook weer niet in de rivier, het water wordt al snel verbruikt voor irrigatie en regelmatig staat de rivier droog en stroomt er bij zijn eindpunt allang geen water meer.

We eten in het restaurant bij de camping en zoals steeds is het ook nu weer weer een Tajine maaltijd, smakelijk en zeer goedkoop: een voorgerecht(salade) – hoofdgerecht(Tajine) – dessert(fruit) met fles water (want wijn wordt er natuurlijk niet geschonken alhoewel er ook uitzonderingen zijn) voor 80 tot 100 Dirham(€ 7,20 – €9.=). De volgende dag rijden we in konvooi door de Gorges du Dades, waar Walter ons aan het eind iets lekkers voor de lunch heeft beloofd, maar als wij allemaal zonder schade de kloof passeren krijgen wij na een duizelingwekkende klim al een rondje koffie of thee van hem bij een uitzichtpunt. Het is dan ook een spectaculaire autorit door een indrukwekkende kloof maar ook na die kloof is het landschap zeer bijzonder met kleurrijke en gladgepolijste rotsen, panoramische vergezichten, eeuwige sneeuw op de toppen, en in het dal de akkertjes en palmbomen met versterkte dorpen of een oud kasteel boven alles uit torenend op een kleine bergtop in het dal.

Een prachtige tocht van zo’n 42 km naar het dorp waar Walter en Marita ons een lunch aanbieden, deze keer geen vlees en groenten in de tajine maar een heerlijke gevulde omelet met salade en brood.

Natuurlijk de onmisbare thee van groene theebladeren met munt zeer sterk van smaak, de theepot zit dan ook halfvol met theebladeren, hoog ingeschonken natuurlijk. Normaal met veel suiker maar ze weten al dat de toeristen niet zoveel suiker willen dus krijgen wij de suiker er los naast. Daar wordt ons nog een verhaal over verteld: Als er een meisje werd gekeurd als huwelijkskandidate en er zat suiker in de thee was zij goed gekeurd, zonder suiker helaas dan ging het feest niet door. Wij komen allemaal hardwerkende vrouwen tegen, bezig de oogst binnen te halen, veel mannen genieten in de schaduw van een praatje.

Wij rijden allemaal weer op ons gemakje terug naar dezelfde camperplaats en genieten in de schaduw van het afdak op het terras aan de rand van de kloof van een hapje en drankje met elkaar. De volgende ochtend om 8 uur een wandeling de bergen in voor de liefhebbers, helaas laat mijn enkel dat nog niet toe dus even de verhalen van Marcel alleen. Ik ben al vroeg wakker, Yvonne droomt nog van duizend-en-een-nacht, en ik sluip ons riante bed uit. Nas het wassen en aankleden maak ik een straf ontbijt en een lunch en pak mijn rugzak in met eten, heel veel drinkwater en de camera met telelens. Tegen achten stap ik in mijn bergschoenen en sluip naar buiten. Precies acht uur zijn alle deelnemers van deze ochtendwandeling paraat. Nou ja alle, we zijn maar met zijn zessen. We lopen het terrein af naar een naburig dorpje waarlangs wij de helling afdalen richting een riviertje. Direct daarna wordt het klimmen ingezet en na een half uur staan wij op de helling tegenover onze campers. Vandaar wordt het echt klimmen over grote rotsblokken, dan door een smalle kloof en vervolgens over een akelig steile graat. Hier moet je geen misstap begaan want dan is het enkele reis bodybag. Maar het zware werk loont zich, als wij na een uurtje boven op de top staan is het uitzicht fenomenaal. We lopen een breed dal tussen twee enorme bergtoppen door en gaan dan gezeten op enkele grote keien onze lunch gebruiken. Vanochtend toen ik het klaarmaakte leek het een uitbereide lunch maar nu lijkt het slechts een koekje bij de thee. Als de inwendige mens is aangesterkt stappen wij weer verder en dalen af naar en enorm brede wadi. Wij volgen de bedding voor ruim een half uur, klauteren er dan weer uit en beklimmen een helling om vervolgens over een soort geitenpad deze helling te ronden. Plotseling ontwaar ik hoog boven mij in de rotswand holwoningen die zo te zien nog recent bewoond zijn geweest. Dan doemen de eerste oude lemen huisjes op, ons pad voert ons dwars door het oude dorpje langs akkertjes naar een riviertje. Als wij een brug oplopen zien we vier vrouwen in de rivier bezig met de was. Twee zijn in gevecht met een vloerkleed van zeker 4 x 9 meter dat zij met grote slagen op en in het water kloppen. Het wassen is hard nodig een geelbruin stofspoor spoelt uit het kleed. Die vrouwen moeten wel een paar flinke spierballen hebben om dat kleed te kunnen mannen. Een andere vrouw zit op de grindbank in de rivier en sorteert het wasgoed op grootte. De vierde, wat jongere, vrouw zit half in het rivierwater en wrijft kledingstukken over een grote glad geslepen steen in de rivier om zo het wasgoed weer schoon te krijgen. Onderwijl werpt zij ons vuile blikken toe en gebaart dat wij moeten ophoepelen. Ik denk dat ik haar maar niet vraag of ik een foto mag nemen van dit huiselijke tafereel. Na deze brug  lopen wij steil omhoog de oever op en staan dan opeens in het dorpje waar wij eerder vanochtend zijn vertrokken. Nog slechts een kilometer lopen en we zijn weer terug bij de campers voor een verder rustige dag.

Na een lekker luie middag rijden wij de volgende dag verder in de vallei van de Dades langs de zuidhellingen van het Atlasgebergte. Het smeltwater van de hoge Atlas heeft deze streek vruchtbaar gemaakt met behulp van vele irrigatiekanalen, zo  ontstond al honderden jaren geleden een bloeiende oase-economie, met dadelpalmen als middelpunt. Op een iets lager niveau bevinden zich granaatappels en vijgenbomen. In de velden groeien granen (gerst, tarwe) en groenten (bonen, aardappelen, kool, wortelen, enz.), vooral voor zelfvoorziening van de lokale bevolking. Her en der treft men rozentuinen. Gebrek aan regen en sneeuwval en toenemende droogte in de jaren 80 en 90 resulteerde in grote sterfte onder de palmbomen, het is een triest gezicht al die afgestorven palmen of palmen waarvan hele stukken zijn uitgedroogd. Grote delen van de bevolking trokken weg. Inmiddels is de situatie enigszins verbeterd en neemt de bevolking weer toe, ook omdat toerisme nieuwe werkgelegenheid biedt. De productie van rozenolie in Marokko is begonnen in het dorp El Kelaa M’Gouma dus worden wij hier gelokt met rozenhartjes of om een van de vele rozenolie winkeltjes te bezoeken. Wij stappen even een coöperatie binnen en staan verstelt hoeveel producten er met deze lekker geurende rozenblaadjes gemaakt worden en ach, toch maar weer een souvenirtje gekocht. Deze streek kent een oude geschiedenis, wij komen vele oude, half of geheel verlaten Kasba’s tegen, hier en daar zijn ze opgeknapt en veranderd in een hotel of gasthuis en sommige zijn als museum opengesteld. Dus bezoeken wij er natuurlijk eentje: Kasba(versterkt huis) Amridil in Skoura. De kasba Amerhidil is beroemd en is ook afgebeeld op de oude 50 Dirham biljetten. Dit enorme verdedigingswerk valt op door zijn omvang en zijn versiering en werd opgetrokken door de koranleraar Thami El Glaoui, de laatste Pasja van Marrakesh. De vier torens waren het terrein van de vier vrouwen van de pasja; de vijf ramen van de gebedsruimte staan symbool voor de vijf pijlers van de koran. De decoraties op de torens hebben wellicht het doel gehad om onheil af te weren. Deze kasba werd in de jaren 60 nog bewoond en is nu gedeeltelijk omgebouwd tot hotel (Espace Amridil) andere delen zijn ingericht als museum en toegankelijk voor het publiek en af en toe komt de familie nog op bezoek. Elke keer weer valt ons op hoe heerlijk koel het binnen is, natuurlijk door de kleine ramen en dus de donkere binnenruimtes maar ook in de binnentuin is het goed toeven. Achter de Kasba bevinden zich enorme palmentuinen en landbouwvelden. De rivier die voor de ingang langs loopt staat helemaal droog en wordt als parkeerplaats gebruikt.

Wij rijden verder naar Ouarzazate waar de Draa en de Dades samenvloeien en niet onbelangrijk waar zich een heuse echte Carrefour supermarkt bevindt met een wijn en bier afdeling. Helaas voor de liefhebbers onder ons blijkt deze afdeling in verband met Ramadan gesloten. Verder is het wel even lekker om van alles in te slaan. Wij rijden nog een stukje door om te stoppen bij de Atlas Corporation Studio. Soms gaat de inhaligheid van een mens iets te ver, de bewaker van het parkeerveld vroeg 150 Dirham dit leek ons erg veel dus wij zeiden hem dat we eerst tickets voor de entree van het museum gingen kopen en dan terugkwamen bij hem. Aan de kassa vroegen wij wat gangbaar was voor parkeergeld omdat de man 150 vroeg. Het kassière vloog helemaal uit haar dak en riep alle anderen erbij, zij was zeer verontwaardigd, wij hadden het dus goed ingeschat. Volgens het meisje was het parkeren maximaal 5 Dirham waard en zij zorgde er speciaal voor dat bij ons wisselgeld een munt van 5 Dirham zat. Wij merken dat de Marokkanen erg vriendelijk zijn maar dat in toeristische gebieden de mensen meer bedelen en meer aandringen en dat is niet altijd even prettig. In de Atlas studio krijgen wij een rondleiding langs de verschillende decors van de films die er zijn opgenomen leuk om zo even te dwalen van “The Jewel of the Nile” via “Ben Hur”en “The Mummy Returns” naar “The Games of Thrones”. Op hun site staan nog veel meer films.

Een mooi voorbeeld van hoeveel illusie er komt kijken bij het maken van een film was de hal waarin de reclame voor een Hermés horloge is opgenomen. Een simpel decor maar met de juiste lichteffecten en een green screen ziet het er wel heel gaaf uit, zie het YouTube filmpje.

Na deze leuke maar zeer warme tour in de buitenlucht gaan wij op weg naar het stuwmeer aan de andere kant van Ouarzazate voor onze overnachtingsplek, daar passeren we weer de grote kolom van de Noor-1 centrale die we al de hele middag in de zon zien schitteren. Noor betekent licht, en de centrale gebruikt talloze spiegels om met het zonlicht een zoutoplossing op te warmen, die dan turbines aandrijft. De centrale heeft een vermogen van 160 megawatt, en ze is de eerste van wat het grootste zonnepark ter wereld moet worden. Inmiddels is Noor-4 al in werking.

De volgende dag vervolgen wij onze route in de Draa vallei, de Draa is de langste rivier van Marokko en daar waar een rivier loopt is er leven. Er zijn rotstekeningen gevonden die aantonen dat er in de prehistorie al bewoning was in de Draa vallei. In de vallei is het dan ook een aaneenschakeling van  Ksour en Kasba’s met hun palmentuinen. Arabieren, Berbers en afstammelingen van slaven wonen nu in de dorpen.

Ook hier is weer een Kasba ingericht als traditioneel museum dus wij parkeren en gaan naar binnen eerst is alles donker maar dan komt er een man uit een van de huizen en die opent het museum voor ons. Binnen zijn er allerlei oude gereedschappen, tuigen en zadels te zien, wij hebben net twee kamertjes bekeken als het licht uitvalt. De man probeert het een en ander maar nee het is einde elektriciteit. Als we even een rondje door de kasba lopen zal hij proberen te repareren. We lopen wat rond en kijken hier en daar een beetje steels naar binnen en daar is zowaar een kleine weverij met vrouwen achter een primitief weefgetouw, echt erbarmelijke werkomstandigheden maar de vrouwen waren allerhartelijkst.

Terug naar het museum werd het niet meer. Weer starten wij onze kar en vervolgen onze route, een eeuwenoude route van de handelskaravanen door de Sahara tot aan Timboektoe aan toe. Wij strijken neer op een camping in Zagora, hier kunnen wij ons nog even opfrissen en genieten van wat luxe want morgen zullen we weer het zand in gaan.